Het Markdal beslaat geografisch gezien het zuidwestelijk deel van het Van Gogh Nationaal Park in oprichting (Van Gogh NP). Ook in dit deel van het Van Gogh NP wordt gestreefd naar een mooi, vitaal en duurzaam landschap waar ook een goede boterham verdiend wordt. Niet gek dus dat vertegenwoordigers van de Vereniging Markdal en Van Gogh NP elkaar inmiddels blijvend gevonden hebben. Zij zijn vanuit de samenleving een inspirerend voorbeeld voor de gezamenlijke beweging.
Wat de Vereniging Markdal bijzonder maakt is dat ze werkt van binnenuit. Dat wil zeggen: vanuit de bewoners en vanuit de waarden van het gebied. De kwaliteiten van het gebied zijn het uitgangspunt. “Werken van binnenuit is iets anders dan werken van onderop”, aldus interim-voorzitter Sjef Langeveld. “De term ‘van onderop’ gaat uit van een hiërarchie in verhoudingen, dat is hier niet het geval. Er is een gelijk speelveld tussen bewoners, overheden en andere betrokken instanties. Dat betekent dat de bewoners van het gebied zelf bedenken hoe het gebied eruit gaat zien, hoe ze dit gaan realiseren, financieren, gebruiken en beheren. Participatie is vanzelfsprekend, want het komt vanuit de bewoners. Als Vereniging Markdal hebben we een eigen woordenboek gemaakt waarin wij in sommige gevallen bewust termen gebruiken die afwijken van het gangbare jargon”.
Daarmee is de werkwijze in het Markdal een prachtig voorbeeld van hoe concrete initiatieven van bewoners, organisaties en bedrijven bijdragen en samenvallen met klimaat- en duurzaamheidsambities van bijvoorbeeld waterschappen, gemeenten en provincie. Iets dat we als partners in het Van Gogh NP graag zien en ook graag stimuleren. De toegevoegde waarde van Van Gogh NP voor het Markdal zit hem in de inzet van het Van Gogh NP-netwerk, het podium geven aan zaken die voor het Markdal belangrijk zijn en het creëren van urgentie. Andersom is het Markdal van grote betekenis voor Van Gogh NP dankzij alle concrete projecten en haar samenhang-brengende-aanpak.
Zo versterken we elkaar, als onderdelen van een gezamenlijke beweging.
De Vereniging Markdal duurzaam en vitaal werkt al jaren in nauwe samenwerking met de provincie Noord-Brabant, de gemeenten Alphen-Chaam en Breda en het waterschap Brabantse Delta ontzettend hard aan de herinrichting van het Markdal en de aanpassing van de rivier de Mark. Het werk behelst ook de realisering van plusminus 250 hectare van het Natuur Netwerk Brabant (NNB) en de zorg om de Mark te laten voldoen aan de zogeheten Kaderrichtlijn Water (KRW).
De tientallen vrijwilligers van de Vereniging hebben de afgelopen acht à negen jaar tienduizenden uren gestoken in de het opstellen van plannen, overleg met alle mogelijke betrokkenen, bewoners, recreanten en overheden en instanties. Uiteindelijk heeft dat ertoe geleid dat de betrokken gemeenteraden de bestemmingsplannen hebben vastgesteld. Op dit moment werken de Vereniging en het waterschap Brabantse Delta samen met adviesbureau RoyalHaskoning DHV aan het opstellen van voorlopige ontwerpplannen voor het Markdal op grondgebied van Breda en Alphen-Chaam en een definitief ontwerpplan voor het grondgebied van de laatste gemeente. Een definitief ontwerp voor Bredaas gebied wacht op het verwerven van de noodzakelijke gronden.
Interim-voorzitter Sjef Langeveld van de Vereniging is één van de mannen van het eerste uur. Vraag hem naar het belangrijkste aspect van de werkwijze van de Vereniging dan zegt hij: “Dat is dat wij van begin af aan zijn uitgegaan van het oorspronkelijke. We gaan uit van wat er is in het gebied. We accepteren de bestaande bronnen van inkomsten, we streven de kwaliteit na die er van nature kan zijn en een voedselproductie die er van nature kan zijn. Daarnaast willen we de Mark waar mogelijk terugbrengen naar zijn oorspronkelijke vorm als vrij stromende rivier.”
Langeveld noemt aardbeienplanten kweker Van Alphen in Strijbeek als goed voorbeeld hoe bovengenoemde uitgangspunten in de praktijk zichtbaar werden. De nieuwe kweekmethode van dit bedrijf leidt tot minder grondgebruik, gebruik van minder water bij de teelt en gebruik van minder chemicaliën en daar tegenover staat dat hij ruimte vrijmaakt voor nieuwe natuur in het gebied. “Naast dit initiatief zijn er nog een aantal bedrijven die voor hun bedrijfsvoering ruimte hebben gekregen in ruil voor het beschikbaar stellen van grond voor de plannen in het rivierdal of het saneren van een varkensbedrijf. Het heeft geleid tot nieuwe initiatieven met bouwmogelijkheid op hun huispercelen”, aldus Langeveld.
De Vereniging is ook trots op de nieuwe proefboerderij de Markhoeve die momenteel wordt gerealiseerd aan de Strijbeekseweg in Strijbeek. Bij de proefboerderij zijn nu voor het tweede jaar proefvelden in gebruik waar gewassen worden geteeld die bij kunnen dragen aan de ontwikkeling van nieuwe gewassen die natuurlijke voedselverbeteraars op gaan leveren in plaats van kunstmatige voedingssupplementen. Bij de proefboerderij verrijst nu een bedrijfsverzamelgebouw waar plaats is voor bedrijven die actief zijn in de innovatie van de agrarische sector en/of het agrarisch onderwijs. Zo werkt een bedrijf aan de ontwikkeling van groene daken die CO2 uit de lucht kunnen zuiveren. Op het dak van de proefboerderij zullen deze proefdaken terug te vinden zijn. “Daarnaast vind je er bedrijven terug die agrariërs kunnen helpen met de verbetering van hun bedrijfsvoering”.
Op dit moment werken de Vereniging en het waterschap Brabantse Delta samen met adviesbureau RoyalHaskoning DHV aan de uitwerken van het voorkeursalternatief (VKA) tot voorlopige ontwerpplannen. De vereniging was tot nu toe gewend om hiervoor veelvuldig in contact te treden met alle betrokkenen, ondernemers en experts. Ook zouden er verschillende informatiebijeenkomsten worden gehouden. De Coronacrisis dwong de organisaties om snel te schakelen van fysieke gesprekken en bijeenkomsten naar een digitale werkwijze. De presentatie van de voorlopige ontwerpplannen staat nu gepland voor begin november. De organisaties studeren nu op hoe fysieke bijeenkomsten kunnen worden gehouden met in achtneming van de Coronaregels.
In de ontwerpplannen is dus het voorkeursalternatief uitgewerkt. Daar staat in hoe nieuwe meanders in de rivier kunnen worden aangelegd. De rivier wordt in totaal plusminus drie kilometer langer. Een aantal stuwen verdwijnt of worden buitenwerking gesteld om in tijden van hoog water een functie te kunnen blijven vervullen. De bedding van de rivier wordt zo ingericht dat op een aantal plaatsen een waterberging ontstaat. Op die plaatsen kan bij grote aanvoer van water de bedding soms wel tachtig meter worden. Daarnaast komen er nieuwe recreatiemogelijkheden, waaronder extra fiets- en wandelpaden. Het streven is om de volledige resterende 250 hectare Natuurnetwerk Brabant aan te leggen. Het streven is om in 2022 met de werkzaamheden te beginnen op grondgebied van de gemeente Alphen-Chaam.
Als de schop in de grond gaat is dat een ontzettend belangrijke mijlpaal voor de vereniging. Het betekent echter niet dat er achterover kan worden geleund omdat het werk erop zit. Integendeel. De volgende uitdaging staat voor de deur. “Hoe gaan we het beheren? Je hebt te maken met heel veel eigenaren in het gebied. We moeten samen gaan bekijken hoe we dit aan gaan pakken. Samen kijken hoe we de agrarische bedrijfsvoering kunnen veranderen, verbeteren en verduurzamen. Niet alleen kijken naar individuele bedrijven maar ook kijken hoe we het voor elkaar krijgen dat bedrijven elkaar kunnen versterken. Hoe we als agrariërs gezamenlijk bijvoorbeeld in kunnen spelen op het project ‘Brabants Bodem’ als onderdeel van het Van Gogh NP. Hoe we gebruik kunnen en ook gaan maken van de expertise die zij in huis hebben”, aldus Sjef Langeveld. De Vereniging wil een cruciale rol spelen in het beheer. Op dit moment wordt daarom breed gestudeerd op verschillende manieren om fondsen te verwerven. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
Wilt u meer informatie over de Vereniging Markdal, zich aanmelden voor de nieuwsbrief of wilt u de Vereniging steunen? Kijk dan op: www.verenigingmarkdal.nl