op weg naar een nog mooier en toekomstbestendig landschap in het Van Gogh Nationaal Park
Groen Dooraderd
Binnen de ontwikkellijn natuur, landschap en erfgoed van het Masterplan Van Gogh NP is de ambitie uitgesproken dat 10% van de oppervlakte van het agrarisch gebied dooraderd is met groene en blauwe (water) elementen. Dit staat bekend als ‘groenblauwe dooradering’. Denk hierbij aan houtige elementen zoals singels, bomenrijen, houtwallen, heggen, hagen, knotbomen, maar ook aan kruidenrijke randen langs akkers en weilanden en natte elementen zoals slootkanten, natuurvriendelijke oevers en kikkerpoelen. Met het project Groene Dooradering werken de partners in van Gogh NP samen om deze ambitie te realiseren die ook naadloos aansluit bij op de ambities van de Provincie en het Rijk richting 2050.
Landschappelijke parels behouden voor het landschap van de toekomst
Het cultuurlandschap in het gebied van Van Gogh NP kende ooit een kleinschaligheid en variatie die uniek was in Nederland en Europa: het populierenlandschap van de Meierij, het kleinschalige houtwallenlandschap in de Baronie en de vele beken ingebed in een gevarieerd landschap kenmerkten het landschap. In de 20e eeuw verdween de kleinschaligheid en werden heel veel landschapselementen opgeruimd. De meeste elementen verdwenen in het agrarisch gebied. De functie die ze eeuwen hadden voor agrariërs ging in de 20e eeuw verloren. Heel simpel: Je kon er geen boterham mee verdienen!
Er zijn nu, anno 2023, grote opgaves op gebied van klimaat, waterkwaliteit en biodiversiteit. Landschapselementen zoals onbemeste randen en houtsingels langs sloten zijn goed voor de waterkwaliteit en zijn aantrekkelijk voor vogels, wilde bijeen en vlinders. De aanleg van nieuwe landschapselementen biedt kansen voor de invulling van de grote opgaves die in het landelijk gebied een plek moeten krijgen. Zo krijgen landschapselementen een zogenaamde ‘maatschappelijke functie’. De maatschappij/de overheid zou daarom bereid moeten zijn om agrariërs die hiermee aan de slag willen goed te belonen, zodat er wel een boterham mee verdiend kan worden.
Op naar 10% landschapselementen in het landelijk gebied
Op 28 september 2022 is in Den Haag het landelijke ‘Aanvalsplan Landschap’ gelanceerd en aangeboden aan Minister van der Wal. Doel van dit plan is om 10% van het landelijk gebied in te richten met ‘kleine’ groene en blauwe natuurelementen die ons landschap in belangrijke mate vormgeven. De ambitie van 10% is opgenomen in het Nationaal Programma Landelijk Gebied en in het beleidskader Natuur van de provincie Noord-Brabant.
Wat is er nodig?
De Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC) heeft in opdracht van Van Gogh NP een globale berekening gemaakt hoeveel nieuwe landschapselementen er nodig zijn om die 10% te halen. Afhankelijk van de oppervlakte die al ingenomen wordt door groene en blauwe landschapselementen, is de opgave veel kleiner of groter. VNC heeft een inschatting gemaakt dat binnen Van Gogh NP de aanleg van ruim 2000 hectare aan nieuwe landschapselementen nodig is om de ambitie van 10% te realiseren.
Extra stimulering nodig voor agrariërs
Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC) VNC heeft een analyse gedaan en een uitvoeringsstrategie opgesteld. Uit de analyse blijkt dat er verschillende regelingen in Brabant zijn die het voor grondeigenaren aantrekkelijk moeten maken om te investeren in landschapselementen. Alhoewel de regelingen een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan tal van landschapsherstelprojecten, blijft het de spreekwoordelijke pleister op een zere wond. Het heeft er niet toe geleid dat het landschap op grote schaal is hersteld. Ook binnen de coalitie van ‘Aanvalsplan Landschapselementen’, wordt erkend dat de huidige regelingen onvoldoende geschikt zijn om op grote schaal landschapsherstel te realiseren.
Om op grote schaal landschapsherstel te willen realiseren, moet dit voor het overgrote deel van de agrariërs als aantrekkelijk worden ervaren. Dit betekent:
Als je het heel simpel verwoord komt het neer op: landschap moet onderdeel worden van het verdienmodel van een agrarisch ondernemer. Pas dan zullen er stappen gemaakt worden.
Om 10% groenblauwe dooradering gerealiseerd te krijgen zal geld alleen niet voldoende zijn. Van Gogh NP voert een verkenning uit naar aanvullend instrumentarium die eind 2023 klaar moet zijn.
Er wordt gedacht aan:
De opgave om het landschap mooier en biodiverser te maken is een gezamenlijke opgave voor alle partners die gronden hebben in het buitengebied maar ook voor partners die niet in het buitengebied wonen, maar het buitengebied gebruiken voor allerlei activiteiten zoals wandelen en fietsen.
De kenmerkende cultuurlandschappen zoals de populierenbosjes en lanen in de Scheeken en de Geelders, de leembosjes van de Mortelen, de eindeloze knotwilgenrijen in het hart van de Meierij bieden ons vandaag de dag nog een inkijkje in het rijkgeschakeerde cultuurlandschap van ooit.
